Sandbox

Wonen en Gebouwen

Hieronder volgt een overzicht van onderwerpen die betrekking hebben op wonen en gebouwen in Leimuiden, Rijnsaterwoude en omgeving. De informatie is gebaseerd op diverse historische bronnen.

Algemene informatie

Vroegste bewoning en ontginningen

• Esselijkerwoude (Jacobswoude), Rijnsaterswoude en Leimuiden behoren tot de oudste ontginningen van de streek, met berichten uit 1044 en 1063.
• Bij het ontginnen werden rechthoekige blokken ("hoeven") uitgezet voor boerenwoningen en "kerkhoeven".
• Boerderijen werden gebouwd op vastere gedeelten, zoals kleiruggen of hoogten.
• De oorsprong van Woubrugge lag rond 1000 langs de Esselijke, waar een kapel en later een parochiekerk verrees. Daarna ontstond bewoning langs de Heimanswetering, de huidige dorpskern.

Welvaart en bedrijvigheid

• Leimuiden stond bekend om fraaie betimmeringen, een teken van welvaart uit landbouw, turfnering en bedrijvigheid aan de Oude Wetering.
• Aan de Westerdijk ontwikkelde zich industriële bedrijvigheid: scheepswerven, zeilmakerijen, houtwerven, zaagmolens en bouwnijverheid.

Bouwstijlen en architectuur

• Belangrijke stijlen: stucadoorgotiek (St. Jan de Doper-kerk), neogotiek, neoklassiek.
• Architect Theo Molkenboer (geboren in Leimuiden) combineerde gotische, romaanse, klassieke en barokke elementen.
• Pierre Cuypers was een groot vertegenwoordiger van de Nederlandse neogotiek.
• Huizen en boerderijen uit de vroege 20e eeuw tonen rode bakstenen, segmentbogen, rollagen, schuifvensters en mansardedaken.

Monumentenzorg en behoud

• Stichting Oud Leimuiden en Rijnsaterwoude zet zich in voor behoud van historische panden, zoals het voormalige klooster en de school "De Torenvalk".
• Er is aandacht voor "jonge rijksmonumenten" (50-150 jaar oud), waaronder boerderijen, kerken en dorpsgezichten.
• Het Monumenten Inventarisatie Project (MIP) inventariseerde bouwwerken uit 1800-1945.
• Restauratie van monumenten wordt bemoeilijkt door krimpende budgetten, maar computergestuurde technieken helpen bij onderhoud.
• De Stichting tot Behoud van het Torenuurwerk zet zich in voor torenuurwerken, vaak vergeten monumenten.

Specifieke gebouwen en hun geschiedenis

Kerken en pastorieën

• Hervormde kerk Leimuiden: oorsprong 1063, huidige kerk gebouwd 1804-1805, restauraties o.a. in 1963/1964.
• Hervormde kerk Rijnsaterwoude ("De Woudse Dom"): diverse verbouwingen sinds 1740, restauraties in de 20e eeuw.
• Rooms-katholieke kerk St. Jan de Doper (Leimuiden): gebouwd 1856, neogotisch, restauratie vanaf 1978.
• Gereformeerde kerk Leimuiden (1912, Dokter Stapenseastraat 36).
• Pastorieën: o.a. de pastorie bij de St. Jan de Doper met karakteristieke elementen.

Scholen en onderwijzerswoningen

• Basisschool "De Torenvalk" (Rijnsaterwoude), gebouwd 1853.
• Rooms-katholieke school (Leimuiden, ca. 1880), later buurtcentrum.
• Christelijke school ("School met den Bijbel", Leimuiden), gebouwd 1906.
• Katholieke lagere school Rijnsaterwoude, gesloopt 1993.
• Diverse woningwetwoningen in Rijnsaterwoude (1950-1960).

Molens en gemalen

• H. Geestmolen (Rijnsaterwoude, 1707).
• Vrouwgeestmolen (Woubrugge, 1983 vernieuwd).
• Korenmolen "De Jonge Pieter" (Leimuiden, 1772).
• Houtzaagmolen "Het Fortuijn" (Leimuiden, ca. 1736, later verplaatst naar Nieuwveen).
• Paltrokmolen "De Pauw" (1767 herbouwd).
• Diverse gemalen, o.a. Gemaal Van der Breggen (1879, Vriezenkoop).
• Dekkermolen (1909, later verplaatst naar Rijnsaterwoude).

Winkels en bedrijven

Een selectie:

• Manufacturenwinkel Pieter Rietdijk sr. (1894, Leimuiden).
• Café 'De Sportman', later slijterij.
• Kruidenierswinkels, smederijen, postkantoor (1900-1969).
• Sporthuis Balder (Leimuiden, 1964-1989).
• Koekfabriek Beuk, later supermarkt (Leimuiden, failliet 1990).
• Rijwielhandel Dolf Wallet (sinds 1960).
• Talrijke kleine bedrijven in Rijnsaterwoude, zoals maalderij "Boerenbelang", kwekerijen, smederijen, zadelmakerijen.

Woonhuizen en boerderijen

• Boerderijen langs Vriezenkoop en Oude Wetering (1875-1925).
• Voormalige boerderij Dorpsstraat 74 (ca. 1840).
• Diverse karakteristieke woonhuizen en boerderijen aan de Willem van der Veldenweg en Herenweg.
• "Het Wonderhuis" in Rijnsaterwoude, nu Bed and Breakfast.

Kloosters

• Klooster van de zusters Franciscanessen (Leimuiden, 1904, later gesloopt).
• Plannen voor een liefdesgesticht (1877).

Bruggen en infrastructuur

• Valbrug in Leimuiden (1853).
• Ophaalbrug in Bilderdam (1935).
• Ophaalbrug over de Drecht (Leimuiden, 1861, met tolrechten).

Bouwactiviteiten

Nieuwbouw en uitbreidingen

• Jaren 1960-1970: grote woningbouw in Leimuiden en Rijnsaterwoude.
• Realisatie van de wijk "Tuinderij" (Leimuiden, vanaf 1979).

Sloop en herbestemming

• Verdwenen gebouwen: o.a. klooster, Torenvalkschool en winkels in Rijnsaterwoude.
• Gemeentehuis Rijnsaterwoude verkocht en herbestemd.

Restauraties en onderhoud

• Grote restauraties aan Hervormde kerk Leimuiden en RK St. Jan de Doper.
• Restauratie torenuurwerken als gespecialiseerd vakgebied.
• Diverse renovaties van torens en kerkinterieurs.