Kerkelijk leven in Leimuiden e.o.

 kleinrondleimuiden.nl | oudleimuiden.nl

Kerkelijk leven in Leimuiden e.o.

Overzicht op kerkstroming gestructureerd, gebaseerd op samengevoegde historische bronnen.

Vroege geschiedenis en Reformatie

• Vroegste bewoning en kapellen: vermeldingen uit 1044 en 1063. In 1063 worden kapellen genoemd in “Liethemuten” (Leimuiden) en “Rinsaterwold” (Rijnsaterwoude) in een verdrag tussen bisschop Wilhelmus I van Utrecht en de abt van Echternach. Deze kapellen waren dochterstichtingen van Oegstgeest.
• Kerkhoeven en pastoorsland: bij ontginning werd land gereserveerd als financiële basis voor de kerk.
• Invloed van Willibrord: Utrecht en Echternach als missie- en steunpunten voor kerstening van het gebied.
• Overdracht van rechten: in 1156 droeg de abt van Echternach rechten op Leimuiden en Rijnsaterwoude over aan graaf Dirk van Holland.
• Reformatie en gevolgen:
  • Leimuiden werd in 1573 zelfstandige gemeente (met Vriezekoop, Oude- en Nieuwe-Wetering). Eerste predikant Johannes Vossius op 1 november 1578.
  • De kerk van Rijnsaterwoude (Woudse Dom) werd staatskerk; kerkbezit en grondgebied kwamen onder protestants beheer.
  • Geheim kerspelen: in omliggende plaatsen en vermoedelijk ook lokaal werd in het geheim rooms-katholiek gekerkt; bij de Leidsevaart wordt een kerkgelegenheid genoemd.

Protestantisme

Nederlands Hervormde Kerk

Leimuiden (Dorpsstraat)

• Bouwgeschiedenis: middeleeuwse kapel vervangen en in 1555 vernieuwd en vergroot. In 1792 onherstelbaar; in 1794 houten noodkerk. Huidige kerk gebouwd in 1804-1805 door timmerman Timmers en metselaar Blonk. Interieur oorspronkelijk zeegroen met vergulde ornamenten.
• Restauraties: 1963/1964 vervanging ijzeren spits door houten spits met koper; houten vloer verwijderd waardoor grafstenen zichtbaar werden. Toren stond lang op administratief “foute” grond (fout rond 1798). Dure renovaties aan toren in 1948 en 1963.
• Predikanten: eerste predikant Johannes Vossius (1578). Jan Cornelisz. Kuileman afgezet in 1619 wegens weigering Acta van Dordt. Ds. D. H. Gijsbers was rond 1960 actief en stimuleerde restauratie.
• Kerkelijk bestuur: kerkenraad Leimuiden en Kalslagen met ouderlingen en diakenen; samenstelling meerdere malen verkleind. Kerkvoogdij beheerde goederen en bestond uit notabelen.
• Jubilee: in 2006 viering van tweehonderd jaar huidige kerk.

Rijnsaterwoude (Woudse Dom)

• Eigendom en beheer: staatskerk na de Reformatie; rekeningen 1740-1800 tonen drie kerkmeesters uit Rijnsaterwoude, Roelofarendsveen en Rijpwetering.
• Bouw en restauraties: schip verbreed 1740-1745. Grote restauratie 1830-1833 (stoelen en banken). Toren rond 1908 bekleed met machinale baksteen; 1956/1957 ongedaan gemaakt. Grote herstelbeurt jaren 1950; oplevering na restauratie in 1991.
• Interieur: sanctuarium; wit kabinetorgel uit de 18e eeuw; rond 1927 echt pijporgel aangeschaft. Nieuwe verlichting (Lampe Belge) in 1888 via vrijwillige bijdragen.
• Publicatie: P. Kroeger, “In de schaduw van de Woudse Dom” (1957); plannen voor uitgebreidere tweede editie.
• Predikanten en verenigingen: dominee J. van Walsem (1888); ds. L. J. Wesseldijk erevoorzitter van christelijke vereniging Immanuël; ds. C. van der Wal memoreert orgelaanschaf.
• Viering 900 jaar Christendom (1963): wervingsactie voor carillon.

Gereformeerde Kerk

Leimuiden (Dokter Stapenseastraat 36)

De Geref. kerk aan de Dokter Stapenséastraat.

Meer afbeeldingen van deze kerk.

• Kerkgebouw: sober gebouw uit 1912.
• Doleantie: 1886 leidde tot oprichting Nederduitsch Gereformeerde Kerk (Dolerenden). Predikant Frederik van Spall in 1887 afgezet; met 125 lidmaten overgegaan. In 1986 vierde de Gereformeerde Kerk van Leimuiden het honderdjarig bestaan.
• Christelijk onderwijs: statuten vereniging 1893; grond aangekocht 1903; tweeklassige school met onderwijzerswoning in 1906 aan de Dokter Stapenseastraat. Oud gebouw in 1953 verkocht aan de gemeente; in 1986 in gebruik als centrum Het Kruispunt. In 2006 viering honderd jaar protestants onderwijs.

Rijnsaterwoude

• Christelijk Gereformeerde Kerk telde rond 1969 circa 125 leden; een deel kerkte in Leimuiden.

Overige protestantse stromingen

• Remonstranten en lutheranen: in 1806 in Rijnsaterwoude 8 lutheranen en 3 remonstranten.
• Theodorus van der Groe: invloedrijke gereformeerde theoloog; bekend van preken over de Heidelbergse Catechismus.

Katholicisme

Parochie St. Jan de Doper (Leimuiden, Willem van der Veldenweg)

De R.K. kerk aan de Willem van der Veldenweg

Meer afbeeldingen van deze kerk.

• Oorsprong en eigendom: verlies van kerk aan gereformeerden rond 1572. Rond 1751/1752 werd de gemeente weer eigenares van kerk en pastorie. In 1771 aankoop van huis, erf en bijgebouwen die nog deel uitmaken van het terrein.
• Bouw en inwijding: huidige kerk gebouwd in 1856 tijdens pastoraat Johannes van der Hulst; architect C. Dobbe, neogotische stijl; na scheurvorming betrokkenheid van Theo Molkenboer. Eenbeukig gebouw met slanke toren en neogotisch meubilair. Ingewijd op 29 juli 1856 door bisschop F. J. van Vree; feestelijke processie met geestelijkheid en parochianen.
• Restauraties: vanaf 1978 omvangrijk werk aan metsel- en voegwerk, balustrade, hoektorentjes en glas-in-lood; interieurherstel met computergestuurde technieken. In 1987 toezegging rijksbijdrage voor restauratie; totale kostenraming circa 2,3 miljoen gulden. Evaluaties in 1992 door architect A. W. Bakker en schildersbedrijf T. Bleyenberg.
• Interieur en orgel: gebrandschilderde ramen (noord: Jozef, Maria, Heilig Hart; zuid: Andreas, Theresia van Lisieux, Elisabeth). Nieuw orgel geleverd in 1948.
• Jubileum: 150 jaar gevierd in 2006, met speciale uitgave van Tijdinghen.
• Pastoors (selectie): Johannes van der Hulst 1841-1861; Martinus Schouten vanaf 1876; Anthonius Slijkerman 1931; Anthonius Henricus Buhrs 1932-1934; Johannes Jacobus Raken 1934; Joseph Laurentius Speet 1934-1953; A. Harding overl. 1991; Henderik (Henk) van Zoelen 1991-2001.
• Priesterzonen: Pater Saturninus van Egmond (geb. 1905); Pater Liberatus van Velzen (geb. 1921).
• Kerkelijk leven: in 1930 fungeerden politieagenten als kerkwacht (rode sjerp “Eerbied in Gods Huis”). Pastoor J. L. Speet richtte in 1935 een damesclub op.

Klooster en scholen (Leimuiden)

• Zusters Franciscanessen: klooster gesticht in 1905; acht zusters verzorgden onderwijs. Gebouw van 1904 aan de Willem van der Veldenweg; aanvankelijk onderwijs aan meisjes, vanaf 1917 ook aan jongens. St. Jozefschool; kapel op de bovenverdieping als belangrijk cultuurbezit. Onderwijs stopte in 1961. Het klooster stond op de nominatie voor sloop; uiteindelijk gesloopt, geplande woningbouw bleef uit. St. Jozefbeeld verhuisde naar de urnenmuur op het kerkhof.
• Rooms-katholieke school met onderwijzerswoning: Willem van der Veldenweg 69, rond 1880; later buurtcentrum en discotheek.
• Liefdesgesticht: besluit tot stichting in 1877, inclusief lagere school voor meisjes met naai- en breischool.

Kerkelijk leven en organisaties (rooms-katholiek)

• Begrafenisvereniging Sint-Barbara: opgericht 17 april 1917 in Leimuiden; initiatief kapelaan C. Wiemers. Start met circa 200 gezinnen, groei naar circa 500 in 1967. Tot 1952 paardenlijkkoets. Samenwerking met protestants-christelijke vereniging voor aflegteam. Gemeentelijk mortuarium; jaarlijkse bijdragen door Rijnsaterwoude.
• Kerkkoor Sint Cecilia: dameskoor, opgericht 14 september 1948; actief onderdeel van parochieleven; stopte in 1979.
• Verkennersgroep Don Bosco, gemengd koor Gloria Deo, katholieke gidsen.
• Religieuze artikelen: winkel van Gerritje van Veen in de Dorpsstraat; jarenlang zorg voor het schoonhouden van de kerk.

Joodse gemeenschap

• Aantallen en herkomst: in 1811 woonden 16 joden in Leimuiden (circa 1,9 procent). Eerste vermelding huwelijk Abraham van Kleef en Grietje Eliazer in 1768; Abraham was slager, herkomst waarschijnlijk Duitsland.
• Verdwijning: rond 1850 vertrokken de laatste leden van deze kleine gemeenschap.

Oecumene en samenwerking

• 900 jaar Christendom (1963): manifestatie rond het Braassemermeer met samenwerking tussen rooms-katholieke en hervormde geestelijken. Pastoor C. W. Thomas en dominee D. N. Gijsbers voerden een inzamelingsactie voor een carillon in de Woudse Dom. Willibrordus-sportdag voor schooljeugd als onderdeel.
• Federatie De Doortocht: sinds jaren 2000 samenwerking tussen rooms-katholieke parochies met een pastoraal team.
• Interconfessionele initiatieven: vereniging Onderling Hulpbetoon in Rijnsaterwoude met bestuursleden uit beide denominaties.

Deze tekst is mede tot stand gekomen met ondersteuning van AI.