Bestuursgeschiedenis
kleinrondleimuiden.nl | oudleimuiden.nl
Bestuursgeschiedenis
De bestuurlijke geschiedenis van Leimuiden en Rijnsaterwoude loopt van de 16e-eeuwse heerlijkheden tot de gemeentelijke fusies van de 20e en 21e eeuw. Van lokale heren en dorpsbesturen, via politieke twisten en grote veranderingen, eindigt het verhaal in de gemeente Kaag en Braassem.
Vroege geschiedenis
Leimuiden en Rijnsaterwoude waren oorspronkelijk zelfstandige heerlijkheden. In 1599 kwamen ze, samen met Vriesekoop, in handen van Pieter van der Does, admiraal in de strijd tegen Spanje. Tot 1728 hadden de dorpen dezelfde heer. Daarna volgde de katholieke familie Van Wassenaer Van Warmond (1654-1722), die schouten en schepenen benoemde en rechten had op turf en wind. Hun geloof leidde tot spanningen met de kerkeraad.
In 1727 kocht Amsterdam de ambachten Leimuiden en Vriesekoop voor 48.000 gulden, vooral om Haarlem te dwarsbomen. Rijnsaterwoude bleef particulier bezit; de titel heer van Rijnsaterwoude ging eind 18e eeuw naar de familie Provó Kluit.
Bataafse tijd
Na de Bataafse Omwenteling (1795) verdwenen de heerlijke rechten. Besturen gebeurde voortaan door gekozen gemeentebesturen. In Leimuiden gebruikte men in notulen Franse termen als Maire en delibereren. Toch keerde de invloed van de ambachtsheer in 1804 in Rijnsaterwoude deels terug.
19e eeuw
Tot 1905 had Leimuiden geen gemeentehuis, slechts een secretarie naast de woning van de burgemeester. Het latere gemeentehuis kwam bij de sluis. Uit notulen van 1853: vervanging ambtenaar burgerlijke stand, slechte staat van bruggen en wegen, en een rechtszaak tegen Haarlem over de Hoogenbrug. Na de drooglegging van het Haarlemmermeer kreeg Leimuiden tijdelijk een deel van het nieuwe land toegewezen, zonder onderhoudsplicht.
Twisten en controverses (1912-1930)
De bouw van een gasfabriek (1912) bracht Leimuiden in de problemen. Burgemeester Ninaber was voor, wethouder Bouthoorn tegen. In 1917 besloot de raad tot sluiting. Het conflict tussen beide bestuurders bleef de gemeente jaren beheersen. In 1920 stemde de raad zelfs in met aansluiting bij Alkemade, maar dat ging niet door.
In 1929 leidde tolheffing op de Drechtbrug tot een bestorming door automobilisten onder leiding van Jacobus van Tol. De tol verdween pas in 1953. Een jaar later zorgde Van Tol opnieuw voor opschudding door de pastoor van Leimuiden van een in scène gezette inbraak te beschuldigen.
Oorlogen
In 1787 vestigde het Pruisische leger onder hertog van Brunswijk zijn hoofdkwartier in Leimuiden. De patriottische pastoor Witbols uit Rijnsaterwoude vluchtte.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwamen Duitse militairen in 1940 naar Leimuiden. De ondergrondse was actief met overvallen, wapendroppings en hulp aan geallieerde vliegers. Op Dolle Dinsdag (5 september 1944) vluchtten de Duitsers kort, maar keerden snel terug.
Recente tijd
Vanaf 1 januari 1991 maakten Leimuiden en Rijnsaterwoude samen met Woubrugge, Hoogmade en de buurtschappen Ofwegen en Bilderdam deel uit van de nieuwe gemeente Jacobswoude. Het gemeentehuis stond in Leimuiden.
Sinds 1 januari 2009 bestaat Jacobswoude niet meer. De gemeente fuseerde met Alkemade tot Kaag en Braassem, een bestuurseenheid met elf dorpen en enkele kleinere buurtschappen, waaronder Leimuiden, Rijnsaterwoude, Hoogmade, Ofwegen en Bilderdam.
Deze tekst is mede tot stand gekomen met ondersteuning van AI.